Бөлімдер... бөлімдер... бөлімдер... ұлы солтүстік астанасының бөлімдері, ал онда мыңдаған «кішкентай адамдардың» кірерден шықпасы көп. Аталған кішкентай адамдар деп отырғандарымыз - әділеттік іздеп, армандарына қол жеткізуге тырысқан шет аймақтардан жиналған жандар, алайда олардың талпыныстары еш болды. Гогольдің Петербург туындысы осыдан басталады, Петербург - екі параллель әлемдердей армандар мен ақиқат жанаспайтын, бір-біріне жараспайтын мекен. Адамдардың армандары тек о дүниеде ғана өз орындауына жететіндей.
Сұрпайы, адамгершілікпен жанаспайтын әлемде адам жан дүниесінің құлдырау мәселесі осы қойылымның тақырыбында үш кейіпкердің үш оқиғаларын сипаттауында айқын ашылады. Ал соңында не болмақ? Оқиғаның барлығы бір ессіз мазасыз түске ұласады: Башмачкиннің елесі шенеуніктердің шинелін жұлып, орманның түкпірлерінде жарақатталған капитан Копейкин қарақшылықпен айналысып, ал төмен лауазымды шенеунік Поприщин есінен алжасып, өзін испандық король Фердинанд VIII деп жариялап, тұңғиықтың шексіз ініне: «Маған құйындай шабатын үш айғырды бер! Шабыңдар, тұлпарларым, мені мына жалған дүниеден әкетіңдер!» деп жан айқайын салады.
Өзінің аянды повестерінде бізге, ұрпақтарына, Гоголь жазып кетекен Құс Үштігінің бейнесі дәл осы бюрократиялық қыспақтың құрбанына айналған үш трагедиялық лириктердің бойларында көрінеді.
Қойылымда «Шинель», «Есуастың жазбалары» және «Капитан Копейкин туралы повес» туындыларының оқиға желілері өзара жанасқан, сонымен қатар Н.В.Гогольдің «Петербургтік повестер» цикліне кіретін повестердің сарындары да көркем енгізілген.
